پدیده مهاجرت دامنه‌ای گسترده‌تر از شهر را می‌بلعد. جمعیت تهران گاهی از سرعت تابلوی شمارش بدهی‌های آمریکا هم جلو‌تر می‌زند. آمار خواسته‌ها سربه‌فلک می‌زند. هرکس اگر فقط سهم خود را، سهم لازم خود را، طلب کند، شهر باید به میلیون‌ها تکه تقسیم شود و از هر امکان و پیشرفتی تکه‌ای مختصر نصیب شهروندان. دامنه وسعت مجال هدفمندشدن را نمی‌یابد و شهر بی‌هدف رشد می‌کند. اما برای همین شهر میلیون نفری، برای تردد روزانه اهالی هر گوشه شهر، مسیری باید و راهی.
تصویر بزرگراه‌های قفل‌شده با قطار خودروهای رنگارنگ از ذهن هیچ تهرانی‌ای دور نمی‌شود. هر روز ساعتی از وقت پایتخت‌نشینان در میان دود و آهن‌هایی که خود ساخته‌اند، می‌گذرد. هر دقیقه توقف در ترافیک بهای سنگینی برای شهر و شهروندانش دارد؛ هزینه‌ای که روزانه رقمی نجومی به همه خسارت وارد می‌کند و هیچ چاره‌ای برای آن وجود ندارد. مسئولان شهر اما چاره را در مسیرهای تردد بیشتر و باکیفیت‌تر می‌دانند. آنان در جلسات متعدد با کارشناسان، طرح‌های بزرگراه‌سازی برای شهر تهیه می‌کنند تا به هر ترتیب راهی برای معضل تردد در شهر باز کنند. در این مسیر اما مانند هر پروژه عمرانی، معارض و سدی وجود دارد که برای نجات یک شهر باید حذف شود. برای بزرگراه‌سازی در تهران، خانه‌های بسیاری به‌عنوان معارض وجود دارند که بیشتر فرسوده و نیمه‌فرسوده هستند. تخریب این املاک علاوه بر جنبه‌های مثبت بزرگراه‌سازی، باعث تحول در بافت فرسوده می‌شود و تغییر را به عمق بافت قدیمی شهر می‌برد. شهرداری به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد اجتماعی شهر در این مسیر ناگزیر از اعمال اجبار است و برای رفع معارضان به تمهیدات قانونی و رأی دادگاه و کمیسیون‌های مربوطه متوسل می‌شود تا مصلحتی بزرگ‌تر را برای مردم شهر پیاده کند.
طرح بزرگراه امام علی نیز از آن دست طرح‌های شهری است که در بدو امر غیرممکن می‌نمود و از دهه 50 هیچ شهرداری پا در مسیر اجرای آن نگذاشت. سرانجام اما این طرح کلان عمرانی که بیشترین معارض را در سطح کشور دارد، از سال 84 کلید خورد تا ماراتن رفع معارضان بزرگ‌ترین بزرگراه شمالی - جنوبی پایتخت آغاز شود. براساس طرح‌های کارشناسی شده، بیش از 25کیلومتر از طول مسیر این پروژه در عمق بافت مسکونی شهر پیشروی می‌کرد. مناطق هفت، هشت، 13، 14، 15و 20در این زمینه عهده‌دار تملک معارضان پروژه شدند. هزینه رفع معارضان نیز در طول تاریخ تهران و کشور رقم شگفت‌آور «هزار میلیارد تومانی» را ثبت کرد.
امسال قرار است پایانی بر همه طرح‌های بزرگراهی تهران باشد. در سال‌جاری تمامی بزرگراه‌های شهر تهران به نقطه پایانی خود می‌رسند و شبکه بزرگراهی پایتخت تکمیل می‌شود؛ این ایده شامل حال بزرگراه امام علی نیز می‌شود. هم‌اکنون 9کیلومتر از مسیر بزرگراه امام علی از بلوار ارتش در منطقه اوشان تا مسیل باختر در محدوده سبلان شمالی به بهره‌برداری رسیده است و ادامه پروژه از پل آغاز در منطقه نظام‌آباد تا کمربندی شهرری در دست اجراست و تمامی کارگاه‌ها در این محدوده فعال هستند. این مسیر 16کیلومتری در شش منطقه شهرداری حضور دارد. وجود معارض در پروژه‌های شهری بیشترین مشکل را برای پروژه‌ها ایجاد می‌کند و دلیل زمانبر شدن پروژه‌ها موضوع رفع معارضان است. بزرگراه امام علی نیز جزو پروژه‌هایی بود که بیشترین معارض را داشتند اما هم‌اکنون تملک‌ها در حال انجام است و به‌طور قطع باید کل پروژه تا پایان سال به اتمام برسد.
200میلیارد تومان هزینه در عمق بافت فرسوده
17مرداد سال‌جاری از منطقه هفت خبر رسید که تملک خانه‌های معارض بزرگراه امام‌علی تمام شده است. شهرداری برای این مهم 200میلیارد تومان هزینه کرد و بافت فرسوده را برای ساخت بزرگراه آماده ساخت. منطقه هفت به‌عنوان نقطه آغازین طرح بزرگراه امام علی سال‌ها با مشکلات معارض در مسیر این بزرگراه مواجه بود. از سال 83(در زمان شهردار سابق) کار خرید و تملک منازل ساکنان محله‌ای آغاز شد اما طرح دو سال بیشتر دوام نیاورد و مسیر بزرگراه جابه‌جا شد. در این تغییر تعداد بسیاری از خانه‌ها خریداری و هزینه سنگینی به شهرداری وقت تحمیل شد. اما با حضور دکتر قالیباف بر مسند شهرداری تهران، طرح به پیشنهاد مشاوران از محور خیابان آیت‌الله مدنی حذف شد و به داخل بافت فرسوده راه‌یافت تا علاوه بر بزرگراه‌سازی، کار نوسازی املاک بافت فرسوده نیز حرکتی خودجوش یابد.
بدین‌منظور از ابتدای سال گذشته ستاد تملک پروژه بزرگراه امام علی در این منطقه شکل گرفت تا توافق لازم برای تملک و تخریب تمامی یک هزار و ۶۷۶ پلاک و آپارتمان معارض بزرگراه امام علی در این منطقه به انجام برسد که ارزشی برابر 200میلیارد تومان داشت.
این رقم تنها هزینه‌ای برای دوکیلومتر از طول بزرگراه بود که در طرح اصلی سه تقاطع و چهار پل را شامل می‌شد. دفاتری برای این مهم در خیابان‌های قدیمی نظام‌آباد تشکیل شد و مردم رفته‌رفته در جریان کار قرار گرفتند. برنامه‌ریزی انتقال مساجد واقع در مسیر احداث بزرگراه هم انجام شد. مسیر این بزرگراه از میان نقاط دارای بافت متراکم و فرسوده منطقه می‌گذشت. تعداد پلاک‌های معارض در منطقه هفت با مجموع پلاک‌های معارض در چهارمنطقه دیگر واقع در مسیر این پروژه، برابر بود که نشان‌دهنده حجم و سختی کار رفع معارضان ملکی است. همچنین در طول کار تملک که بیشتر از همه مناطق تهران به طول انجامید، مشکلات اجتماعی بسیاری برای ساکنان همسایه طرح ایجاد شد.
املاک و پلاک‌های دارای معضل و تجمع معتادان نیز در میان املاک معارض وجود داشت که با تخریب این املاک، مشکلات هم از میان رفت و فضای منطقه را تغییر داد تا چهره جدیدی ایجاد شده و تأثیرات مثبتی به همراه داشته باشد. به‌دلیل حجم بالای مراجعات شهروندان ساکن در املاک واقع در مسیر احداث بزرگراه، تصمیم گرفته شد که ستاد تملک در محل پروژه مستقر شود تا رفت‌وآمد شهروندان به سهولت انجام شود. این ستاد از ابتدای سال با حضور نیروهای مرتبط با تملک این معارضان شامل بخش مالی، املاک و حقوقی راه‌اندازی شد. این ستاد همچنین در مناطق هشت و 15 تشکیل شد. راه‌اندازی ستاد نتایج خوبی به‌همراه داشت و از بوروکراسی‌های اداری جلوگیری کرده و اطمینان بیشتری برای اجرای کار در میان شهروندان ایجاد کرد. با حضور این ستاد از اوایل کار، چک‌های ارائه‌شده به مالکان این املاک به روز پرداخت شد. مالکان املاکی که سال89 چک‌های خود را با تأخیر دریافت کرده بودند نیز توسط ستاد مجددا به شهرداری فراخوانده شدند تا اگر تورم شامل حالشان شده بود با استفاده از متمم قرارداد، پرداخت دوباره‌ای به آنها صورت گیرد تا دچار ضرر و زیان نشوند.
به اعتقاد تمامی کارشناسان شهری رفع معارضان ملکی، صنعتی و تاسیساتی در مسیر پروژه‌های عمرانی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در مسیر اجرای عملیات عمرانی این پروژه‌هاست. هرچند کلنگ پروژه بزرگراه امام علی 20سال پیش به زمین زده شد اما این بزرگراه حیاتی در طول این سال‌ها فرصت اجرایی و تکمیل شدن پیدا نکرد. وجود معارضان بسیار در مسیر احداث این بزرگراه، همیشه یکی از موانع اصلی آغاز عملیات اجرای بزرگراه امام‌علی در طول 20سال گذشته بود. اما تمرکز معاونت فنی وعمران شهرداری تهران روی این پروژه بزرگراهی باعث شد تا عملیات اجرایی این بزرگراه سرعت بیشتری به‌خود بگیرد، به‌گونه‌ای که زمان افتتاح بزرگراه امام‌علی پایان سال91 اعلام شده است.
تملک املاک بزرگراه امام‌علی 30سال مردم این محدوده را دچار بلاتکلیفی کرده بود. عدم‌توانایی مدیران سابق شهر تهران در رفع معارضان این پروژه به وضوح مشخص است. در طول 20سال تنها 9کیلومتر از این بزرگراه، از جنوب بلوار ارتش تا مسیل باختر، به بهره‌برداری رسید و در آستانه مناطق هفت و هشت شهرداری متوقف ماند. در مناطق 13، 14، 15و 20 نیز پروژه کان لم یکن درنظر گرفته شد. اما شهرداری تهران در مدیریت فعلی تصمیم گرفت پروژه را احیا کند. در این زمینه بودجه مشخصی برای رفع معارضان طرح درنظر گرفته شد تا در فاصله سال‌های 85تا 89کار تملک منازل و ساختمان‌های حقوقی به‌ترتیب پیش رود. قدم بعدی مدیریت شهری برای تعیین تکلیف نهایی وضعیت بزرگراه‌های شهر تهران، تدوین متمم بودجه سال 90 بود که در نهایت به تصویب اعضای شورای شهر تهران رسید. طبق محاسباتی که انجام شد، برای تملک مسیر بزرگراه امام‌علی به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه بزرگراهی 334میلیارد تومان در متمم بودجه درنظر گرفته شد که با مساعدت اعضای شورای شهر به‌تصویب رسید.
